Werken met liefdes energie. De tweede strop

Haar man was dood. Ze had hem gevonden in het tuinhuis. Hij had zich opgehangen. De vlucht uit een leven dat hem zo afgeranseld had dat hij geen uitweg meer zag. Van binnen was hij uitgehold, naar buiten leek het allemaal nog wel te gaan. Zelfs zij had nooit kunnen denken dat er zoiets dreigde. Het was nu een half jaar geleden. Hij kwam iedere dag op bezoek in haar geest. De woede dat hij zich niet had laten kennen brandde, het verdriet van het gemis kreunde. Maar het ergste was de schuld. Ze had het moeten weten. Ze was  blind geweest. Als ze dit had gelaten…, als ze dat had gedaan…., dan zou hij…. Daar zat ze tegenover de begeleider, haar lijf gespannen als een veer, geklemde kaken en gebalde vuisten.

De begeleider schoof dichterbij en stak zijn handen uit. Hij hield zijn handen onder haar vuisten. ‘Leg ze maar in mijn handen’, fluisterde hij. Langzaam liet ze haar vuisten zakken. Dan lagen ze in zijn handen, maar ze lieten zich niet dragen. Ze zaten nu zo dicht tegen over elkaar dat de ogen elkaar konden omhelzen.  ‘Laat ze maar rusten’, zei de begeleider. ‘Schuld is een veel te zware last om te dragen’. Haar lijf ontspande iets. Nu kon hij het gewicht van de vuisten voelen. ‘Laat nu die vuisten die de schuld dragen eens langzaam ontspannen en kijk eens wat er gebeurt’. Langzaam opende ze haar handen en met het openen kwam het verdriet vrij. Eerst spaarzaam, als een enkele druppel. Dan dieper en dieper. Uiteindelijk was er een zee van verdriet. Minutenlang duurde het intense huilen tot het eindelijk langzaam verstilde. Ze keek op. Een drenkeling, pas gered uit het koude water. ‘Het was niet jouw schuld’, zei de begeleider. ‘Dat weet ik’, zei ze schor. ‘Maar waarom voel ik me dan zo schuldig?’

‘Dan kan je blijven martelen met de gedachte dat je iets had kunnen doen’, reageerde de begeleider. ‘Je hoeft je verdriet dan niet ten volle te voelen en je machteloosheid niet zo pijnlijk te ervaren. Als je werkelijk toelaat wat er is gebeurd, besef je het. Je staat met lege handen’. Ze keek naar haar handen die nu open in de handen van de begeleider rustten. Opnieuw kwamen de tranen, maar zachter en vrediger werd haar snikken. ‘Ik heb het niet geweten, ik heb niets kunnen doen’, fluisterde ze. ‘Lege handen’, herhaalde de begeleider. ‘Machteloos om het gebeurde te veranderen. Open om het verdriet en de boosheid te dragen. Kijk goed naar die lege handen. Dan kan je horen wat ze te vertellen hebben’. Het bleef minutenlang stil. Onbeweeglijk  zaten ze tegenover elkaar. Heel langzaam keerde ze haar handen om en pakte de handen van de begeleider vast. ‘Het is makkelijk gezegd’, meende de begeleider, ‘maar het voordeel van lege handen is dat je ze vrij hebt om een ander mens beet te pakken’. Ze keek op. Haar ogen waren groot in begrijpen. ‘Ik ben je zielsdankbaar’, zei ze.

‘Schuld is een mooi gevoel’, zei de begeleider in antwoord op een vraag in de nabespreking met de groep. ‘Het stelt je verantwoordelijk voor je handelen, het zet je aan schade te herstellen. Je kan ieder gevoel disfunctioneel gebruiken. Dan achtervolg je jezelf. Zelfkastijding. Het is wurgend. Willem Zwartberg noemde dit zelfverwijt ‘de tweede strop’. Het dragen van een suïcide in je naaste omgeving is onmenselijk zwaar. Het is niet nodig om er in termen van valse schuld naast te gaan hangen’.