Werken met liefdesenergie. Op weg naar de haven.

‘Ik heb deze cliënt al langere tijd gehad. We deden samen goed werk.  Maar langzaam maar zeker werd het ook een last. De cliënt ging zich steeds afhankelijker van mij opstellen. Haar thematiek leek steeds lastiger te worden en zwaarder te wegen. Ik ging me steeds meer afvragen of het niet beter zou zijn als ik haar zou doorverwijzen naar een ander. Uiteindelijk heb ik dat met haar kunnen bespreken en ging ze aarzelend akkoord met de doorverwijzing. Nu heeft die therapeut besloten dat ze niet verder wil werken met deze cliënt. Omdat ik zo’n goede band met de cliënt heb, wil ze dat ik daartoe de teugels in handen neem. Ze is bang dat de cliënt zo wanhopig wordt dat ze er een eind aan zal maken.  Moet ik haar terug nemen?’  ‘Heb je haar afgestaan?’, reageerde de begeleider. Ze aarzelde en wachtte af. ‘Steek je beide handen eens uit’, ging de begeleider verder. ‘Je linkerhand open, je andere hand een gesloten vuist. Rechts is de cliënt, links ben jij. Breng nu de handen eens bij elkaar in een ontmoeting. Doe het langzaam en bewust’. Met een trage beweging legde ze de vuist in haar open hand. ‘Dat zou op de lange duur wel eens zwaar kunnen gaan wegen’, constateerde de begeleider.  ‘Hoe zou jij de relatie willen hebben? Demonstreer het maar met je handen’. Langzaam bewogen de handen. De dragende en gedragen hand kwamen nu in een horizontale positie tegen elkaar aan. ‘Minder belastend misschien’, meende de begeleider maar wel behoorlijk benauwend. ‘Zo liep ik ook toen mijn kinderen nog niet zelf mochten oversteken. Voel nu eens goed. Wat zou je nu eigenlijk willen?’ Ze aarzelde en uiteindelijk, voorzichtig, bewogen de handen iets uit elkaar. Dan weer iets naar elkaar. Het was als of een elastiek de handen bij elkaar trok. ‘Dat wordt niets met een doorverwijzing’, vond de begeleider. De vrouw knikte. ‘Ze is te afhankelijk’, meende zij. ‘Ik ken er nog een die afhankelijk is’, stelde de begeleider, ‘en die vrouw zit recht tegenover me’.

Ze toonde haar klasse en aanvaardde de opmerking. Ze bewoog haar handen verder uit elkaar: een vuist en een dragende hand op afstand. ‘Dan nu de lastigste stap’, zei de begeleider. ‘Probeer het eens uit. Hoe is het om dit te doen?’ Hij hield zijn linkerhand dragend voor haar, hij strekte zijn vingers en liet wat in zijn hand zat, eruit glijden. De vrouw tegenover hem knikte en huilde. ‘Dat staat me te doen’, begreep ze. ‘Ik denk het ook’, vond de begeleider. Ze huilde even. Daarop hief ze haar hoofd op en sloot de deur met de woorden: ’Dat ga ik doen’.  ‘Wacht even’, interrumpeerde de begeleider. ‘Niet zo snel. Vind je dat je dit kan maken?’  ‘Ze is nu de cliënt van iemand anders’, meende ze. ‘Ik hoef haar niet terug te nemen’. ‘Dat denk ik ook niet’, zei de begeleider. ‘Maar je hebt haar ook niet werkelijk laten gaan. Je geraaktheid duidt op een relatie met de cliënt en ik veronderstel dat de cliënt zich even verbonden voelt met jou, ook al heeft ze zich laten doorverwijzen. Zoiets heet symbiose En daar heb je wel een verantwoordelijkheid voor.  Het is dus aan jou om niet alleen maar je collega, maar ook je cliënt hiervan op de hoogte te stellen. Als jij je cliënt echt gaat loslaten zal je dat met je cliënt letterlijk en figuurlijk onder ogen moeten zien’. ‘En als de cliënt zo wanhopig is dat ze er echt een eind aan wil maken?, aarzelde de vrouw. ‘Als je inschat dat dat kan gaan gebeuren is het een ethische vereiste om dat naar jouw mogelijkheden te voorkomen’, vond de begeleider. ‘In het gesprek met je cliënt, door het inschakelen van familie, vrienden, hulporganisaties. Het verbreken van een symbiose wil nog wel eens heel wat drama opleveren. Maar dat is geen rede om de symbiose in stand te houden’.

‘Je zegt nogal wat’, zei een deelnemer bij de nabespreking. ‘Een ethische vereiste…’ ‘Een ethische vereiste’, knikte de begeleider. ‘Je eigen waarden en je eigen ethiek zijn van veel belang. Het is schrikwekkend dat in ons vakgebied er wel veel aandacht wordt besteed aan de ontwikkeling van professionaliteit, maar lang niet genoeg aan ethische scholing. Willem Zwartberg kon het wel aardig zeggen: Je professionaliteit is je zeewaardigheid. Je ethiek is je kompas. Je hebt het allebei nodig om de haven te bereiken’.